چکیدهترجمه متون مخصوصاً متون مقدس، دقت بیشتری می­طلبد؛ چرا که از جنبه­های متعددی امکان خطا برای مترجمان وجود دارد. ضرورت پژوهش زمانی ملموس می­گردد که با تفاوت برداشت از قرآن به جهت خطاهای ترجمه­ای مواجه می­شویم. از موارد گریبان­گیر مترجمان در ترجمه از زبانی به زبان دیگر، کم­توجهی به ساختار صرفی واژه­هاست؛ چرا که با تغییر ساختار صرفی، معنا تغییر می­کند و با بردن واژه­ای به ابواب مختلف، معانی متعددی می­یابد. پژوهش حاضر در این راستا، با رویکرد توصیفی و تحلیل انتقادی، «عدم تشخیص ثلاثی مزید از ثلاثی مجرد و یا تسامح در بکار گرفتن این دو حالت» را به عنوان لغزشگاه­هایی برای مترجمان فارسی قرآن، بررسی کرده است. این مقاله ضمن بررسی ترجمه­های فارسی، به شش مورد از کلمات مزید که از جانب برخی مترجمان، مجرد ترجمه شده و همچنین به دو مورد از کلماتی که در بابی از ثلاثی مزید به جای باب دیگر اتخاذ شده، دست یافته و به این نتیجه رسیده است که همه مترجمان دقت لازم در ترجمه بر اساس ظرافت­های صرفی نداشته­اند که نمونه آن در این پژوهش، ایراد آن­ها در ترجمه ثلاثی مجرد به ثلاثی مزید، و یا بابی از ثلاثی مزید به جای بابی دیگر است.

تحلیل زبانِ گفتاری قرآن کریم، معانی متفاوتی از زبان نوشتاری را نشان می دهد. در این میان، تأثیرگذاری «تکیه» (فشار صوتی هجایی مقابل هجای دیگر)، به عنوان یک عنصر تمایزدهنده معنایی، گاهی نقش مهمی در استنباط مفاهیمِ درست یا نادرست قرآنی ایفا می کند. قدرت تکیه در سطح هجایی درون واژگانی صرف نظر از اینکه در چه مرتبه ای از قوت و ضعف قرار دارد، موضوع اصلی این پژوهش است که واژه های قرآنی را مستقل از عناصر دیگر آوایی، چون درنگ و آهنگ به نمایش می گذارد. فرض بر این است که نقش ممیزی تکیه در سطح واژگان قرآنی و نه در سطح جمله موارد مختلفی هرچند اندک ولی قابل توجه را نشان می دهد. به همین منظور با توجه به ظرفیت این پژوهش، نمونه های مختلفی از این نقش ها انتخاب شد تا کارکرد تطبیقی آن در دگرگونی معانی واژگانی روشن شود که مهم ترین آن ها عبارت اند از: نقش ممیزی برخی از انواع فعل مانند مؤنث و مذکر، مفرد و مثنی، ثلاثی مضاعف و ثلاثی مزید؛ نقش ممیزی برخی از انواع اسم مانند ثلاثی مزید و ثلاثی مجرد، مفرد و مثنی و جمع؛ نقش ممیزی بین انواع حروف معنا و حروف مبنا مانند ممیزی بین «واو» حرف معنا و «واو» حرف مبنا، ممیزی بین «فاء» حرف معنا و «فاء» حرف مبنا، ممیزی بین «أو» حرف معنا و «أو» حرف مبنا؛ مواردی از ممیزی بین منادی و ضمیر متصل، و موارد مشابهی که به شیوه توصیفی، تطبیقی به تحلیل گذاشته شده است، به گونه ای که برای مخاطب، ارزش واجی تکیه به خوبی روشن می شود، هرچند که درصد ارزش واجی تکیه نسبت به ارزش غیر واجی تکیه در زبان عربی به مراتب کمتر است.

محققان علوم قرآنی درباره ی اختلاف قرائت برخی واژگان قرآنی، به دلایل مختلفی مانند فقدان قواعد مدوّن نقطه گذاری و إعراب در سده های نخستین هجری اشاره کرده اند. این دلایل در منابع کهن، به ویژه در آثاری با عنوان «حجة القرائات»، به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. بر اساس این منابع، اختلاف قرائات در ظاهر یا ریشه ی برخی واژگان را می توان بر اساس قواعد دستور زبان عربی و نیز با توجه به سیاق معنایی و ساختاری آیات توجیه علمی نمود. در جستار حاضر، تلاش نمودیم تا اختلافات صرفی قراء مشهور ده گانه را در چهارده قسم تقسیم بندی کنیم و سپس بر اساس منابع کهن قرائی، بر صحت آنها استدلالات آوامعناشناختی مختلفی را ارائه نماییم. مراد از اختلافات صرفی، اختلاف در خوانش کلماتی است که تحلیل آنها مربوط به علم صرف می شود. برخی از این اقسام چهارده گانه عبارتند از: اختلاف در تذکیر و تأنیث، اختلاف در ریشه ی افعال ثلاثی مجرد، اختلاف در اوزان افعال ثلاثی مزید، اختلاف در اوزان اسامی مختلف، اختلاف در ثلاثی مجرد یا ثلاثی مزیدبودن برخی افعال. این اختلافات را در قرائت قراء ده گانه بررسی خواهیم نمود و از این جهت، پژوهش حاضر را می توان پژوهشی جامع تلقی نمود؛ چراکه صرفاً به قراء سبعه اکتفا نکرده است. روش پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و بنیادی است. تحلیل علمی و ادبی اختلاف قرائات هم در راستای تبیین اعجاز زبان شناختی قرآن است و هم عدم تحریف لفظی و معنوی قرآن را به اثبات می رساند.

واژۀ «خطف» در ساختار ثلاثی مجرد دارای معنای روشنی است؛ اما ساختار ثلاثی مزید آن در آیات 57 سوره قصص و 67 سوره عنکبوت نزد مفسران قرآن، گوناگون تبیین شده است؛ از این رو، ضرورت دارد با نگاه به سیر کاربرد این ساختار نزد عرب جاهلی و مفهوم آن در فرهنگ اجتماعی عربِ معاصر، نزول و سیاق آیات و دیدگاه مفسران، تحلیل و بررسی شود. این پژوهش در همین راستا با روش تحلیلی توصیفی بر آنست تا با تأمل در قدر مشترک منابع تفسیری ـ تاریخی به واکاوی معنای «تخطف» نزد مفسران قرآن بپردازد و در پرتو آن به مفهوم مدنظر این واژه در عصر نزول دست یابد. نتیجه اینکه مفهوم واژۀ «تخطف» در این آیات، آنگونه که مفسران قرآن یاد کرده اند، تنها اختصاص به اموال یا نفوس نداشته است، بلکه دربرگیرندۀ هر دو مفهوم است؛ بنابراین، قریش ساکن مکه، هم غارت دیگر قبائل و هم تعرض آنها به جان خویش را عامل اصلی عدم ایمان خود بیان می داشتند. این برداشت به دلیل اینکه با قرائن تاریخی، لغوی و درون متنی آیات قرآن همخوانی دارد و نیز با جایگاه خاص قریشیان در میان عرب شبه جزیره سازگار است، بر تصور واقع بینانه تری از مفهوم آیه دلالت دارد.

وجوه مختلف معنایی واژگان قرآن گاه معنای مختلفی ارائه می دهند. گاه نیز تغییری در معنای کلی آیات قرآن ایجاد نمی کنند؛ امّا فهم ظرایف معانی قرآن را دشوار می کنند و نقاط ضعفی در فهم معنا را آشکار می کنند. یکی از موادی که وجوه معنایی متفاوت آن گاه ترجمه و تفسیری دور از ذهن ایجاد کرده، ماده ی «ع ج ب» است که در آیات متعددی از قرآن دیده می شود. بیش تر مفسران و مترجمان عربی و فارسی آن را در کاربردهای قرآنی به «شگفتی» و مترادف های آن معنا کرده اند. شمار اندکی از مفسران نیز کوشیده اند با تفکیک میان کاربردهای مختلف، برخی از موارد کاربرد این ماده را به مفهوم «خوشایندی» و مانند آن معنا کنند. این درک اخیر معمولاً در میان مترجمان قرآن به زبان های اروپایی بیش تر دیده می شود. نبود قاعده ای مشخص برای تمییز معنای این ماده در هیئت های گوناگون آن موجب تشتت آراء شده است. مطالعه ی حاضر به واکاوی معنای مشتقات ماده ی ع ج ب اختصاص دارد و بنا ست که در آن با روشی توصیفی تحلیلی، این ماده را بررسی لغوی و صرفی کنیم و با مرور آراء مفسران درباره ی آیات حاوی این ماده معنای صحیح آن را در هر موضع کاربردش تبیین کنیم. دستاورد این مطالعه بنا ست سنجش این قاعده باشد: ماده ی ع ج ب در تمام ابواب ثلاثی مجرد تنها به معنای شگفتی است؛ اما در باب إفعال از ثلاثی مزید به هردو معنای خوشایندی و ناخوشایندی محتمل است که به طبع با توجه به سیاق آیه، معنای صحیح استخراج می شود.

ابن سینا در تقریر نظام فیض واژه های مختلفی را از قبیل فیض، ابداع، صدور، فعل، خلق و تجلی به کار برده است، اما کاربرد واژه فیض از بقیه فزون تر است. مکتوبات او را از حیث کمیت یا بیان جزییات نظام فیض، می توان به سه دسته طرح نظام فیض به صورت مفصل با ذکر جزییات، متوسط یا موجز و غیرمستقیم تقسیم و دیدگاه او را درباره چگونگی پیدایش کثرت در عالم به چهار قسم تبیین کرد: تبیین نظام فیض بر مبنای نظام ثلاثی با استفاده از مولفه تعقل؛ تبیین بر اساس نظام ثنایی با استفاده از مولفه تعقل؛ تبیین نظام فیض بر مبنای نظام ثنایی با استفاده از مولفه علم و تبیین بر مبنای دو مولفه علم و تعقل. البته شیخ به حق و به جد یادآور شده است که علم، عقل و فاعلیت حضرت حق را نباید از سنخ علم، تعقل و فاعلیت مخلوقات پنداشت.

در این مقاله معانی لغوی کلمه ام در قران کریم و در فرهنگ های زبان عربی مورد بررسی قرار گرفته و تلفظ این واژه به صورت تطبیقی در سایر زبان های سامی بیان شده است. کاربردهای گوناگون اسمی - فعلی - اصطلاحی و دستور زبانی ا م در این مقاله امده است.در این پژوهش وجود کلمات ثنایی (دو حرفی) در زبان های سامی نشان داده شده است. برخی از زبان های سامی از جمله زبان عربی تمایل زیادی به ثلاثی کردن این گونه کلمات داشته اند. اهمیت این واژه از جنبه لغوی سبب شده تا دایره معنایی این واژه گسترش یافته و به شکل های مختلفی در صرف و نحو و لغت به کار گرفته شود. وجود کنیه های بسیاری که در زبان عربی با واژه ام ساخته شده و بر موجودات و اشیا اطلاق گشته، نیز بدین سبب است.

چکیده فارسی:این مقاله، با هدف تدوین چارچوبی در قالب معیارهایی برای تحلیل و ارزیابی وبلاگ های دینی روحانیون در ایران نگاشته شده است. درسال های اخیر، روحانیان فرصت را برای حضور فعال و تبلیغ دین در این فضا فراهم دیده اند. اما رشد کمی وبلاگ های روحانیان لزوما به معنای دستیابی به اهداف مورد نظر و تبلیغ موثر دین نیست. برای دستیابی به معیارهای ارزیابی، به 20 معیار عمومی دست یافته که آنها را در قالب چهار معیار «تعاملی بودن»، «خاص بودگی»، «نمایایی» و «دسترس پذیری امکان ارزیابی وبلاگ ها» تقسیم بندی کرده است. به منظور ارزیابی تخصصی این وبلاگ ها، چهار معیار «روزآمدی تقویم دینی»، «حجیت»، «کاربردی بودن» و «ویژه نگاری» تعریف گردید. این هشت معیار ابداعی، در قالب هرم سه سطحی یک الگو در نظر گرفته شده است که قاعده آن را معیار های عام و سطح میانی و رأس آن را معیار های تخصصی تشکیل می دهد. در این هرم، هر چه از قاعده به سمت رأس آن حرکت کنیم، معیار ها تخصصی تر می گردد.   چکیده عربی:الهدف من تدوین هذه المقالة هو وضع إطار علی أساس معاییر خاصة لتحلیل وتقییم المواقع الدینیة لرجال الدین فی إیران، ففی الأعوام الماضیة سنحت الفرصة لرجال الدین للحضور بشکل فاعل والتبلیغ للدین فی هذه الأجواء، ولکن الکثرة الکمیة لهذه المواقع لا تعنی بالضرورة بلوغ الأهداف المرجوة والقیام بتبلیغ مؤثر للدین.للحصول علی المعاییر اللازمة اعتمد الباحثان علی 20 معیارا عاما مرتبة فی إطار أربعة معاییر، هی: التعاملیة، الاختصاص، الوضوح، إمکانیة تقییم المواقع. ولأجل إجراء تقییم تخصصی لهذه المواقع، تم تعیین أربعة معاییر، هی: عصریة التقویم الدینی، الحجیة، الاستعمالیة، التدوین الاختصاصی. هذه المعاییر الثمانیة المبتدعة قد أخذت بنظر الاعتبار فی إطار هرم ثلاثی الأبعاد لأنموذج معین، حیث ترتکز قاعدته علی أساس معاییر عامة ومستوی متوسط، وأما المعاییر التخصصیة فهی تؤلف رأس الهرم، وکلما تحرکنا من قاعدة الهرم إلی رأسه فإن المعاییر تصبح أکثر تخصصا.

الصبر من المفاهیم القرآنیة التی تکرر ذکرها فی الآیات الکریمة (فی 93 آیة بمعدل 103 مرة). وتشیر هذه الکثافة فی التکرار إلی أهمیة هذا المفهوم الذی طُرح، فی الأغلب، من زاویة أخلاقیة، بید أنّ التنبیهات المکرّرة فی القرآن تثیر سؤالًا حول إمکانیة التعاطی مع مفهوم الصبر من زاویة الحوکمة فی أبعادها الإداریة والاجتماعیة والسیاسیة. تسعی هذه الورقة إلی تقدیم قراءة لمفهوم «الصبر» فی القرآن من منظور الحوکمة الإسلامیة عبر رؤیة استقرائیة، ووفقًا لنموذج السیاسة ثلاثی المراحل (التدوین، التنفیذ، والتقییم)، وبالاستعانة بدراسة مکتبیة وتحلیل لفحوی الآیات القرآنیة التی تتناول موضوع "الصبر" ومراحل نزول الآیات ذات الصلة والنقاط المطروحة فی التفاسیر الشیعیة. فی الحقیقة، تستخرج الورقة الحالیة بأسلوب تحلیلی النتائج السیاسیة لمفهوم "الصبر" فی القرآن من نافذة الحوکمة الإسلامیة، وقد بلغت هذه النتائج من خلال دراسة الآیات التی تحتوی علی کلمة "صبر" أو اشتقاقاتها،  159 ثیمة أساسیة، و62 ثیمة منظِّمة، و11 ثیمة شاملة. فی الختام، صنّفت الثیمات الشاملة ضمن المراحل الثلاث "التدوین"، "التنفیذ"، و"التقییم" استنادًا إلی نموذج السیاسة ثلاثی المراحل.

معناشناسی علمی است که از طریق بررسی مؤلفه های مختلف معنایی، به دنبال مناسب ترین معادل برای واژه در ترجمه متن است. به عبارتی معناشناسی یکی از رشته های علمی است که به مترجم، برای انجام بهترِ مأموریت کمک می کند. اگر مترجم به معناشناسی مسلّط گردد، به مثابه بنّایی است که ساختمانی با آجرهای مطمئن ساخته است. از طرف دیگر در باب معناشناسی واژگانی قرآنی می توان عنوان داشت معناشناسی، سطحی بین ترجمه و تفسیر است. در این پژوهش، نگارندگان پس از استخراج آیاتِ حاوی مشتقات ریشه «مری»، با تشکیل میدان معنایی واژه «مریة»، قدیمی ترین معنای این ریشه را بررسی کرده اند. سپس به شواهد مثالی از قرآن اشاره کرده و «شکّ لجوجانه» را به عنوان معنای اساسی برای «مریة» ارائه کرده اند. همچنین «شکّ لجوجانه در توحید»، «شکّ لجوجانه در معاد»، «شکّ لجوجانه در حقّانیت قرآن»، «شکّ لجوجانه در نبوّت پیامبران» و. . . را برای معنای نسبی آن در برخی از آیات قرآن پیشنهاد نموده اند. پس از انجام این پژوهش مشخص شد همنشینی ادات نهی و تأکید در میدان معناشناسی «مریة»، دلالت بر مراقبت ویژه از پیامبر و برتری ویژه ایشان بر سایر انسان هاست. نتیجه دیگر آن که کاربرد «مریة» در صیغه های جمع و ثلاثی مزید، بیان کننده ویژگی سرایت آن بین اشخاص است. کفر و پرداختن بیش از حد به حواشی، از علت های «مریة» و گمراهی عمیق و تکذیب آیات پروردگار از معلول های آن هستند.